Spis treści

Nowelizacje obowiązujących ustaw prawa karnego, a właściwie Kodeksu karnego, sprawiają, że w określonym stopniu zmienia się zakres odpowiedzialności za popełniane czyny, a także kwalifikowanie poszczególnych przestępstw i wykroczeń. Co do obrony koniecznej regulacje prawne są niezwykle istotne, ponieważ na ich podstawie oraz w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy sąd ocenia, czy zostały przekroczone granice obrony koniecznej. W postępowaniu sądowym może być Państwu potrzebny adwokat, sprawy karne bowiem warto konsultować z prawnikiem w przypadku jakichkolwiek wątpliwości.

Niezbędne regulacje w Prawie karnym

Rozdział III Dz. U. 1997 Nr 88 poz. 553 Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny zawiera między innymi zapisy dotyczące obrony koniecznej. Na ich podstawie wiadomo, kiedy odparcie bezpośredniego i bezpodstawnego zamachu na dobro chronione prawem, mieści się w granicach obrony koniecznej. Jeżeli zatem dojdzie do naruszenia tzw. miru domowego, czy nietykalności cielesnej, każdy ma prawo się bronić.

Dlaczego prawo karne reguluje takie kwestie, które docelowo w postaci spraw karnych prowadzone są przez sąd, jeżeli nie dojdzie do porozumienia między stronami na drodze mediacji?

1. Ponieważ każdy obywatel ma prawo czuć się bezpiecznie we własnym domu i na swojej posesji oraz w każdym innym miejscu.

Dotyczy to zarówno ryzyka poniesienia szkody osobowej (uszczerbku na zdrowiu, utraty zdrowia i życia), ale też szkód rzeczowych, czyli strat mienia.

2. Na potrzeby zwiększenia poczucia bezpieczeństwa mimo ryzyka wystąpienia określonych sytuacji.

Możliwość zastosowania obrony koniecznej sprawia, że każda osoba ma możliwość chronić siebie i bliskich w każdej sytuacji zwanej przez Ustawę „zamachem”.

3. Aby potencjalni napastnicy nie czuli się bezkarni.

Osoba naruszająca nietykalność cielesną, czy mir domowy powinna mieć świadomość, że granice przekroczenia obrony koniecznej są ustalone tak, żeby osoba, na którą dokonany został atak (lub na jej mienie) może faktycznie się obronić, nie naruszając przy tym prawa.

Ważna zmiana, która ma znaczenie również w sprawach karnych

Zamach, o którym mowa powyżej, musi mieć charakter bezpośredni, a dotyczy to zarówno sytuacji, gdy dochodzi do określonych czynów, jak również w sytuacji, gdy jeszcze nie doszło do czynów noszących znamiona przestępstwa, lecz zagrożenie jest wysokie. Ma to miejsce na przykład, gdy zachowanie sprawcy jest agresywne, a brak reakcji mógłby doprowadzić do ataku, kradzieży i innych czynów karalnych.

Zmiana ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. wprowadziła dodatkowe okoliczności w interesie osób, które działały w obronie koniecznej. Do istniejących już zapisów dodano § 2a., którego treść brzmi: „Nie podlega karze, kto przekracza granice obrony koniecznej, odpierając zamach polegający na wdarciu się do mieszkania, lokalu, domu albo na przylegający do nich ogrodzony teren lub odpierając zamach poprzedzony wdarciem się do tych miejsc, chyba że przekroczenie granic obrony koniecznej było rażące.”.

W myśl tego zapisu:

  • nie podlega karze osoba, która przekroczyła granice obrony koniecznej w sytuacji, gdy dokonano wtargnięcia do jej domu/mieszkania lub na posesję,
  • nie zostanie ukarana osoba, która działała w silnym wzburzeniu, a o stan taki nietrudno, gdy dochodzi na przykład do napaści lub włamania,
  • nie zostanie pociągnięta do odpowiedzialności karnej osoba, która odpierając zamach naruszyła dobra prawne napastnika.

Tak więc wszelkie działania z premedytacją, czyli zaplanowane akty łamania prawa, mają być osądzane z uwzględnieniem praw obywateli do obrony koniecznej. Jeżeli napastnik celowo i z premedytacją wchodzi na nieswoją posesję, jest to wystarczający powód do podejrzenia, że zamierza on działać na szkodę właściciela posesji.

Również napastnik ma swoje prawa

Zdarzają się w orzecznictwie sądowym wyroki, w których wobec sprawcy złamania miru domowego lub innego wykroczenia, kara została złagodzona. Przykładem są sytuacje, gdy zastosowane zostały środki niewspółmierne do poziomu niebezpieczeństwa, na zasadzie: użycie broni palnej w momencie, gdy sprawca wydarzenia dopiero przekroczył bramę posesji. Nie jest to usprawiedliwienie czynów karalnych, lecz wskazanie, że wystarczyło na przykład ostrzeżenie słowne lub wezwanie na pomoc sąsiadów.

Bez względu jednak na okoliczności, każda osoba, która w określonej sytuacji czuje zagrożenie, ma prawo się bronić i nie dopuścić do powstania określonych szkód, zatem również w takich sprawach pomagamy Klientom, którzy potrzebują obrońcy, aby udowodnić, że chociaż zostały przekroczone granicy obrony koniecznej, z punktu widzenia osoby poszkodowanej było to uzasadnione, spowodowane silnymi emocjami oraz obawą o własne zdrowie/życie lub mienie.

Realna pomoc z zakresu Prawa karnego – zapraszamy do Białegostoku

Na przykładzie spraw karnych, w których orzecznictwo sądów w Białymstoku i innych miastach pokazuje, że nie należy pozostawać biernym w sytuacji zagrożenia, widać praktyczne aspekty zapisów prawa. Ustawa w obecnej formie obejmuje wszystkie niezbędne kwestie, aby nie doszło do ukarania osoby, która działała w ramach obrony koniecznej i nie złamała prawa. Granice te natomiast można ustalić po rozpatrzeniu danej sprawy, o czym również stanowi prawo karne.

Przeczytaj również: Współpraca z dobrym prawnikiem w trosce o Państwa finanse

Co to jest obrona konieczna?

Obrona konieczna to działanie w obronie własnej lub innych, kiedy bezpośrednio i bezpodstawnie zamachowane jest dobro chronione prawem. Reguluje to Kodeks karny, który określa warunki i granice takiej obrony.

Kiedy można mówić o przekroczeniu granic obrony koniecznej?

Przekroczenie granic obrony koniecznej ma miejsce, gdy działania obronne są niewspółmierne do poziomu zagrożenia. Zmiana ustawy z 2017 roku wprowadziła jednak wyjątki dotyczące obrony mienia i nietykalności osobistej.

Jakie zmiany wprowadzono w przepisach dotyczących obrony koniecznej?

W 2017 roku dodano przepis, który nie karze za przekroczenie granic obrony koniecznej w przypadku wtargnięcia na posesję lub do domu, chyba że było to rażące.

Czy napastnik może mieć prawa w sytuacji obrony koniecznej?

Tak, są przypadki, gdy sądy łagodziły kary dla napastników, jeśli środki obronne były niewspółmierne do zagrożenia. Ważne jest jednak, by obrona była proporcjonalna do poziomu niebezpieczeństwa.

Gdzie szukać pomocy prawnej w kwestiach obrony koniecznej?

Pomoc prawną oferuje kancelaria adw. Urszuli Zajko, specjalizująca się w prawie karnym. Kancelaria zapewnia wsparcie w Białymstoku i okolicach.