Czym zajmuje się prawo karne?

Aby odpowiedzieć na tytułowe pytanie, warto kierować się przede wszystkim zapisami Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, w której ustawodawca jasno określa zarówno znamiona czynów karalnych, jak też wymiar możliwych nakładanych kar. Gdy dodatkowo konieczne jest naprawienie krzywdy lub zadośćuczynienie, poza tym, czym zajmuje się prawo karne należy wiedzieć również, jakie są przepisy Kodeksu cywilnego, ponieważ do nich odsyła wtedy ustawodawca (na przykład w art. 46. § 1. powyższej ustawy).

Wiedza doświadczonych adwokatów jest zatem wszechstronna – musi być wystarczająca, aby rzetelnie ocenić każdą sytuację.

O funkcjach obowiązującego prawa. Czym zajmuje się prawo karne?

W poprzednim artykule przedstawiliśmy kilka kluczowych informacji dotyczących tego, czym zajmuje się prawo karne, a kontynuować ten wątek można poprzez rozwinięcie kwestii funkcji prawa karnego.

1. Funkcja sprawiedliwościowa

Celem prowadzenia procesów sądowych lub postępowania przedsądowego jest zaspokojenie poczucia sprawiedliwości osoby pokrzywdzonej, ale też społeczności jako ogółu. Art. 53 § 2. mówi: „Wymierzając karę, sąd uwzględnia w szczególności motywację i sposób zachowania się sprawcy (…) a zwłaszcza staranie o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie społecznemu poczuciu sprawiedliwości, a także zachowanie się pokrzywdzonego.”

2. Funkcja ochronna

Ważne są tutaj regulacje prawne mające zastosowanie, zanim dojdzie do czynów niedozwolonych. Po pierwsze: na płaszczyźnie prewencyjnej, która pozwala przeciwdziałać określonym czynom; po drugie: na płaszczyźnie represyjnej, czyli poprzez określenie podstaw prawnych do karania za wykroczenia i przestępstwa; po trzecie: na płaszczyźnie zabezpieczającej, gdy nie można zastosować kar przypisanych do danego czynu (na przykład w przypadku osób chorych psychicznie).

3. Funkcja gwarancyjna

Zabezpiecza jednostkę przed nadmierną ingerencją organów prawa. Jasne granice zostały wytyczone pomiędzy uprawnieniami państwa a ustawową wolnością obywatela, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej. W wielu okolicznościach są to jedyne obowiązujące normy prawne, co pozwala uniknąć różnych interpretacji jednego czynu.

4. Funkcja kompensacyjna

To inaczej funkcja naprawcza, która reguluje konieczność naprawienia wyrządzonych szkód/krzywd. Ma ona znaczenie zwłaszcza w sytuacji, gdy sąd zamienia karę pozbawienia wolności na warunkowe zawieszenie jej wykonania lub na karę grzywny i orzekł o konieczności naprawienia szkód – skazany jest wtedy nadal zobligowany do kompensacji szkód na rzecz podmiotów pokrzywdzonych (Kodeks karny, art. 75 a. § 4.).

5. Funkcja prewencyjna

Realizowanie funkcji prewencyjnej oznacza obniżenie współczynnika popełniania czynów zabronionych. Dotyczy to danej jednostki terytorialnej, lecz również z uwzględnieniem cudzoziemców, czyli na przykład sytuacji, gdy obcokrajowiec popełni w Polsce czyn zabroniony ustawowo prawem polskim. Co więcej, art. 114. § 1. stanowi, że „Orzeczenie zapadłe za granicą nie stanowi przeszkody do wszczęcia lub prowadzenia postępowania karnego o ten sam czyn zabroniony przed sądem polskim.”

Inne akty normatywne ważne w polskim prawie karnym

Adwokaci i radcowie prawni, a także sądy bazują nie tylko na zapisach Kodeksu karnego wraz ze współczesnymi aktualizacjami, lecz również na:

• Konstytucji RP – w tym kontekście uwzględniany jest między innymi Art. 42. Prawo do obrony, domniemanie niewinności, który:
  ◦ określa, że odpowiedzialność karna dotyczy tylko osoby, która dopuściła się czynu karalnego,
  ◦ daje prawo do wybrania obrońcy, reprezentującego na każdym etapie postępowania osobę oskarżoną,
  ◦ uznaje osobę za niewinną, dopóki domniemana wina nie zostanie orzeczona prawomocnym wyrokiem sądowym,
• Europejskiej Konwencji Praw Człowieka – w Katalogu praw i wolności wnoszone były z czasem (po roku 1950) protokoły dodatkowe, na mocy których:
  ◦ zakazane jest wsteczne stosowanie prawa karnego,
  ◦ obowiązuje prawo do odwołania w sprawach karnych,
  ◦ można ubiegać się odszkodowania za niesłuszne skazanie.

Orzecznictwo polskich sądów w danej sprawie opiera się zatem na Kodeksie karnym, ale też – w uzasadnionych okolicznościach – z uwzględnieniem poszczególnych zapisów Konstytucji RP oraz Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Wyrok i złagodzenie kary w sprawach karnych

Kara pozbawienia wolności nie zawsze oznacza, że skazany zostanie umieszczony w zakładzie karnym, a złagodzenie kary może nastąpić między innymi na wniosek prokuratora. Jedne z określonych ustawowo okoliczności, w których sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, to sytuacje, w których doszło do pojednania pokrzywdzonego ze sprawcą lub gdy szkoda została naprawiona. Warunkiem jest jednak, aby pokrzywdzony i sprawdza uzgodnili sposób naprawienia szkody.

Do złagodzenia kary lub nawet do warunkowego zawieszenia jej wykonania może dojść również, gdy sprawca wyjawi istotne, nieznane dotychczas okoliczności związane z danym postępowaniem. Od wymierzenia kary sąd może odstąpić między innymi, gdy rola sprawcy w popełnieniu przestępstwa była podrzędna. Gdyby więc rozważać, czym zajmuje się prawo karne, należy wiedzieć, że jest to również dziedzina, która reguluje skazywanie za określone czyny i stanowi podstawę do ewentualnego zawieszenia wykonania kary.

Pomoc prawnika w sprawach karnych

O prawie karnym i przepisach, które będą mieć zastosowanie w konkretnych sprawach, można się dowiedzieć od doświadczonych prawników. W Białymstoku do naszej kancelarii zgłaszają się osoby, które mają przed sobą lub w toku mediacje przedsądowe albo sprawy karne – zależnie od potrzeb udzielamy fachowego wsparcia. O tym, czym zajmuje się prawo karne, można znaleźć informacje w wielu źródłach, natomiast wiedza doświadczonego prawnika jest wszechstronna, kompletna i usystematyzowana, a to niezbędny potencjał dla powodzenia w sprawach karnych.