Jedną z obowiązujących dziedzin systemu prawnego w Polsce jest prawo karne. Obowiązującymi obecnie źródłami prawa karnego są ustawy zapisane w Kodeksie karnym, Kodeksie karnym wykonawczym oraz Kodeksie karnym skarbowym. Ten zespół przepisów prawnych normuje kwestie odpowiedzialności karnej za popełnione czyny, gdzie karą nakładaną przez sąd jest tzw. kara kryminalna. Dziś powiemy, co to jest prawo karne i jakie znaczenie może mieć również w Państwa życiu.

Dlaczego warto wiedzieć, co to jest prawo karne?

Równie ważne, jak wiedza o tym, co to prawo karne, jest świadomość istnienia przepisów, które regulują poszczególne kwestie związane z czynami karalnymi. Dotyczy to zarówno sytuacji, w której jest się osobą pokrzywdzoną/poszkodowaną, jak i osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia.

Poniżej kilka istotnych aspektów.

  1. Z punktu widzenia osoby pokrzywdzonej – wiedząc, jakie są procedury stosowane w poszczególnych sprawach, można złożyć odpowiednie zażalenie lub pozew na posterunku policji, w sądzie lub w prokuraturze, wybierając przy tym właściwą jednostkę. Pozwoli to uniknąć sytuacji, gdy na przykład dokumenty będą przesyłane pomiędzy sądami, a tym samym zwiększyć szansę na szybkie rozpatrzenie sprawy.
  2. Z punktu widzenia osoby podejrzanej lub oskarżonej – gdy mowa o zatrzymaniach, przeszukaniach domu lub firmy oraz innych formach przymusu, znajomość prawa jest nieocenioną pomocą. Może się na przykład okazać, że zamiast aresztu tymczasowego wystarczające będzie przesłuchanie, bez ograniczania wolności. Gdy zapadnie wyrok, można się od niego odwoływać również na mocy obowiązującego prawa.
  3. Z punktu widzenia każdego obywatela – należy tutaj uwzględnić korzystanie z porad prawników oraz radców prawnych. To profesjonalna pomoc zarówno w postępowaniu przygotowawczym, jak i podczas procesów sądowych, ale też w sytuacji, gdy z woli jednej lub obu stron do procesu nie dojdzie, a ugoda zostanie zawarta w drodze mediacji. Poza znajomością prawa istotna jest również znajomość dotychczasowego orzecznictwa.

Innym regułom podlegają jedynie nieletni, ponieważ przed ukończeniem 17 roku życia teoretycznie nie mogą być sądzeni jak dorośli. Wyjątek stanowią między innymi: zabójstwo, rozbój, spowodowanie katastrofy w ruchu lądowym.

Prawo karne materialne, procesowe i wykonawcze

Główny podział według przedmiotu regulacji pozwala wyróżnić prawo karne:

  • materialne – precyzyjnie odpowiada na pytanie „Co to jest prawo karne?”; podstawowym aktem normatywnym jest Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, który zawiera:
    ◦ katalog czynów przestępczych,
    ◦ informację o karach grożących za popełnienie poszczególnych czynów,
    ◦ zasady odpowiedzialności karnej,
  • procesowe – ściśle powiązane z prawem karnym materialnym, zawiera ogół norm postępowania w procesach karnych i innych działaniach sądowych lub przedsądowych, dotyczących sytuacji w których popełniono czyn zabroniony; co ważne:
    ◦ określony jest tryb dokonywania czynności procesowych,
    ◦ uwzględniono również formy dokonywania czynności procesowych,
    ◦ znane są uprawnienia i obowiązki stron danego procesu,
  • wykonawcze – to wszystkie normy prawne, regulujące system wykonywania kar za popełnione czyny karalne, ale także zasady dotyczące środków karnych i zabezpieczających; postępowanie karne lub wykroczeniowe regulowane jest poprzez zapisy prawa:
    ◦ karnego, obejmującego czyny zabronione pod groźbą kary kryminalnej,
    ◦ karnego skarbowego, związanego z wykroczeniami i przestępstwami skarbowymi,
    ◦ wykroczeń, w przypadku czynów o znikomym moralnym potępieniu.

W związku z powyższym stosuje się dodatkowo podział na prawo wykroczeń, regulujące odpowiedzialność za czyny o mniejszym stopniu szkodliwości społecznej, oraz ścisłe prawo karne, w którym ujęte zostały czyny o znacznie większej szkodliwości społecznej niż wykroczenia.

Nieznajomość prawa szkodzi – sentencja rzymska w praktyce

„Ignorantia iuris nocet” to maksyma, która pochodzi z prawa rzymskiego, czyli z czasów średniowiecza, lecz można ją uznać za ponadczasową. Wiedząc, co to jest prawo karne oraz znając swoje podstawowe prawa, znacznie łatwiej zmierzyć się z sytuacjami, które mogą się zdarzyć każdej osobie w życiu prywatnym i zawodowym.

Nawet jeżeli dotąd taka wiedza nie była potrzebna, dobrze mieć numer doświadczonego adwokata, który w przypadku Państwa wątpliwości udzieli porad, podejmie się obrony w sądzie. Dotyczy to zapisów Kodeksu karnego, Kodeksu cywilnego i innych.

Przeczytaj również: Prawo odszkodowawcze a współpraca z kancelarią prawną

Najpopularniejsze pytania i odpowiedzi

Dlaczego warto znać prawo karne?

Poznanie prawa karnego pozwala lepiej radzić sobie w sytuacjach prawnych, zarówno jako osoba pokrzywdzona, podejrzana, jak i obywatel korzystający z porad prawnych.

Co obejmuje prawo karne materialne?

Prawo karne materialne definiuje czyny przestępcze, kary za nie przewidziane oraz zasady odpowiedzialności karnej.

Jakie są główne rodzaje prawa karnego?

Wyróżnia się prawo karne materialne, procesowe i wykonawcze, każde regulujące różne aspekty odpowiedzialności i procedur karnej.

Co oznacza sentencja „Ignorantia iuris nocet”?

Maksyma ta oznacza, że nieznajomość prawa szkodzi, podkreślając znaczenie wiedzy o prawie w unikaniu niekorzystnych sytuacji prawnych.

Jaka jest rola adwokata w sprawach karnych?

Adwokat oferuje pomoc prawną na każdym etapie procesu karnego, od porad prawnych po obronę w sądzie.